Khám phá lịch sử cà phê theo từng năm tháng

Cà phê là món thức uống được biết đến rộng rãi khắp thế giới. Nó được xem là một “tuyệt phẩm" đối với hầu hết mọi người bởi nó không chỉ có hương vị thơm ngon mà còn những người yêu thích món thức uống này “tỉnh táo" hơn. Vậy hãy cùng mình khám phá nguồn gốc phát triển của cà phê trên thế giới và ở Việt Nam như thế nào nhé. 

(Cà phê du nhập vào Việt Nam từ năm 1857 đến nay)

Lịch sử hình thành và phát triển cà phê ở Ethiopia

Người ta tin rằng tỉnh Kaffa của Ethiopia là một vùng đất khởi nguyên của cây cà phê. Từ thế kỉ thứ 9 người ta đã nhắc đến loại cây này ở đây. Vào thế kỉ thứ 14 những người buôn nô lệ đã mang cafe từ Ethiopia sang vùng Ả Rập. Nhưng tới tận giữa thế kỉ thứ 15 người ta mới biết rang hạt cà phê lên và sử dụng nó làm đồ uống. Vùng Ả Rập chính là khu vực trồng cà phê độc quyền. Trung tâm buôn bán cà phê là thành phố cảng Mocha, hoặc còn được gọi là Mokka, có nghĩa là thành phố Al Mukha trực thuộc Yemen ngày nay .

Cách thức pha chế cà phê truyền thống của người Ethiopia có lẽ là hình thức cổ xưa nhất. Hạt cà phê được cho vào một cái chảo sắt to và rang lên, kế tiếp được nghiền vụn ra hoặc mang đến cối giã. Chỗ hạt giã vụn đó được trộn với đường trong một cái bình gọi là jebena (một loại bình cổ thon có quai), nấu lên và đổ ra bát.

Sự xuất hiện ở bán đảo Ả Rập

Người Ả Rập là những người đầu tiên không những trồng cà phê mà còn biến cà phê hạt thành hàng hóa buôn bán. Cho đến thế kỷ thứ 15, cà phê được trồng nhiều nhất ở Yemen ở Ả Rập và chỉ ngay sau một thế kỉ, nó đã phủ rộng ra cả Ba Tư, Ai Cập, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.

Cà phê khi đó không những là một loại thức uống tại nhà mà còn phổ biến ở những quán xá vùng cận đông, nó xuất hiện hầu hết ở những hoạt động xã hội. Không chỉ sử dụng cà phê để uống khi trò chuyện, khi thưởng thức nghệ thuật, chơi cờ... mà còn là đồ uống quan trọng trong các cuộc họp chính trị.

Với hàng ngàn khách hành hương thăm thánh địa Mecca từng năm, từ toàn bộ các khu vực trên Thế giới, tên tuổi của đồ uống có tính năng làm tinh thần thư giãn, minh mẫn ngày một lan rộng ra. Cà phê nổi tiếng tới mức họ gọi nó là “thứ rượu vang của Ả Rập” và Ả Rập đã rất nỗ lực nhằm duy trì độc quyền kinh doanh cà phê bằng việc kiểm soát và điều hành nghiêm ngặt sản lượng tiêu thụ hàng năm của nước này.

Gia nhập châu Âu

Với sự bành trướng của Đế quốc Ottoman (Đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ) đồ uống này càng trở nên được ưa chuộng hơn. Quán cà phê đầu tiên được mở ở Ba Tư. Trong những quán nhỏ ở vùng tiểu Á, Syria và Ai Cập người ta chạm mặt nhau nhằm trải nghiệm loại đồ uống kì quặc. Vào thế kỉ 17, cây cà phê được trồng thông dụng trên các trực thuộc địa của Hà Lan nhằm thống trị ngành dịch vụ thương mại cà phê.

(Thị trường cà phê ở các nước Châu Âu phát triển mạnh trong những năm gần đây)

(Thị trường cà phê ở các nước Châu Âu phát triển mạnh trong những năm gần đây)
 

Sự xuất hiện của cà phê ở Mỹ

Trong những năm 1600, cà phê được mang đến New Amsterdam – thành phố New York nổi tiếng về sau. Ở đây, mặc dù cà phê cũng nhanh chóng được sử dụng và sự xuất hiện của nhiều cửa hàng cà phê cũng mở rộng dần nhưng trà vẫn là một loại thức uống được yêu thích hơn. Đến tận năm 1773, sau khoảng thời gian xảy ra cuộc đấu tranh chống lại việc áp đặt khoản thuê quá nặng lên trà bởi King George thì cà phê dần trở thành thức uống yêu thích nhất tại Mỹ.

Cà phê lan rộng ra toàn thế giới

Sự cạnh tranh về cà phê ngày càng căng thẳng khi nhu cầu về thức uống này tăng cao, người Ả Rập đã không thể giữ vị thế độc quyền của mình và để những nước khác xuất hiện được cây giống. Nhà truyền giáo, du khách, thương nhân và người dẫn đầu các thuộc địa tiếp tục mang các loại hạt cà phê đi khắp Thế giới, chúng được gieo trồng khắp nơi. Kết quả là chỉ trong vòng 100 năm đã xuất hiện rất nhiều loại cà phê khác biệt và cà phê  là loại hàng hóa thông dụng nhất trên Trái đất. Thế kỷ 18, cà phê đã trở thành một trong những cây xuất khẩu mang lại lợi nhuận cao nhất trên Trái đất.

Cà phê đã du nhập vào Việt Nam như thế nào?

Vào thế kỷ 17-18 những giáo sĩ Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Pháp,… đã mang cà phê trồng rải rác ở một vài khu vực trên Việt Nam. Nhưng mãi cho đến khi người Pháp chiếm được nước ta từng phần và đặt nền bảo hộ lên toàn cõi thì cà phê mới được trồng qui mô lớn.

Năm 1857, Pháp mang giống cà phê Arabica (giống thuần chủng ở Ethiopia) trồng ở Kẻ Sở (Bắc Kỳ), kế tiếp lan dần xuống Phủ Lý, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị,…. Cà phê sau thời điểm được thu hoạch và chế biến được nhập khẩu về Pháp với thương hiệu Arabica du Tonkin (nghĩa là cà phê Arabica Bắc Kỳ).

Năm 1925 người Pháp đã trồng cà phê thành công trên những vùng Tây Nguyên, nổi bật là cao nguyên Lang Biang (Lâm Đồng) và Daklak. Cà phê được trồng thành nhiều đồn điền với các chủ nhân là người Pháp và nhân công là người dân tộc thiểu số. Giống cà phê Arabica được trồng ở Lâm Đồng và giống cà phê Robusta được trồng ở Daklak do những điều kiện thời tiết và độ cao phù hợp .

Người Pháp đã thành công trong việc thuần hóa và khai thác cà phê tại nước ta nhằm mục đích trục lợi cho nước Pháp trong cuộc tranh đua thương mại trên Thế giới và phá hoại các ưu thế độc quyền của khối Ả Rập về cà phê lúc bấy giờ.